آیه 1 سوره بینه
| <<1 | آیه 1 سوره بینه | 2>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
کافران اهل کتاب و مشرکان (از کفر و عصیان) منفک نبودند (و به راه صواب هدایت نمی‌یافتند) تا آنکه برهان و حجت حق بر آنها بیاید.
کافران از اهل کتاب و مشرکان [از آیین خود] جدا نمی شدند تا آن دلیل روشن برای آنان بیاید.
كافران اهل كتاب و مشركان، دست‌بردار نبودند تا دليلى آشكار بر ايشان آيد:
كافران اهل كتاب و مشركان دست برندارند تا برايشان برهانى روشن بيايد:
کافران از اهل کتاب و مشرکان (می‌گفتند:) دست از آیین خود برنمی‌دارند تا دلیل روشنی برای آنها بیاید،
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
- منفكين: فك: جدا كردن «فك الشيء فكا: فصله و ابان بعضه عن بعض». انفكاك: جدا شدن «منفكين»: جدا شوندگان. در مجمع آمده: «الانفكاك: الانفصال عن شدة اتصال».
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
سوره بيّنه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند بخشنده مهربان.
لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ الْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ «1» رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ يَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً «2» فِيها كُتُبٌ قَيِّمَةٌ «3» وَ ما تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ «4»
كسانى كه كفر ورزيدند از اهل كتاب و مشركان، (از راه انحرافى خود) دست برندارند تا آنكه دليل روشنى برايشان بيايد. پيامبرى از سوى خدا كه كتاب (آسمانى) را تلاوت كند. در آنها نوشته‌هايى استوار و با ارزش است. كسانى كه به آنان كتاب داده شد، متفرّق نشدند مگر بعد از آنكه برهان روشن برايشان آمد.
نکته ها
«بينة» به معناى دليل روشن است كه به واسطه آن حق از باطل آشكار گردد.
«قَيِّمَةٌ» به معناى مستقيم، محكم، ارزشمند و گرانبهاست. «قيم» به كسى گويند كه دلسوز است و به مصالح ديگران قيام مى‌كند. حرف تاء در كلمه «قَيِّمَةٌ» براى مبالغه است نظير علّامة، نه تأنيث.
اين آيه را دو گونه تفسير كرده‌اند: طبق يك تفسير سخن از بى‌وفائى و عدم صداقت اهل كتاب و مشركان است و در تفسير ديگر سخن از اتمام حجت براى آنان است.
ادعاى كفار اين بود كه تا دليل روشنى به ما نرسد، در راه خود باقى هستيم، ولى بعد از آن كه
جلد 10 - صفحه 555
دليل روشنى رسيد، باز هم در راه خود باقى ماندند و جز عده‌اى ايمان نياوردند. شبيه اين مضمون، در آيه 89 سوره بقره آمده است كه قبل از ظهور اسلام در انتظار آمدن پيامبر جديدى بودند و به خود نويد مى‌دادند، ولى «فَلَمَّا جاءَهُمْ ما عَرَفُوا كَفَرُوا» همين كه آمد براى آنان چيزى را كه مى‌شناختند نپذيرفتند.
«صحف» جمع «صحيفة» است. گويا هر بخش از كتاب آسمانى به تنهايى صحيفه‌اى است. تورات يك كتاب است ولى قرآن در باره آن مى‌فرمايد: «صُحُفِ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى» «1»
پیام ها
1- بدون دليل روشن انتظار نداشته باشيد كه مردم دست از عقيده و راه خود بردارند. لَمْ يَكُنِ ... مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ
2- در اتمام حجّت، كفّار و مشركان از يكديگر جدا نيستند. خداوند براى همه مردم، چه كفّار و چه مشركان، با فرستادن بيّنه، اتمام حجّت مى‌كند. «تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ»
3- از اهل كتاب توقع بيشترى است. (با اينكه در آيه اول سخن از اهل كتاب و مشركان بود ولى در آيات بعد انتقاد تنها از اهل كتاب است.) «وَ ما تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ»
4- اتمام حجت خداوند از طريق پيامبرى آسمانى و كتاب پاك است. رَسُولٌ ... يَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً
5- قرآن از هر خطا و انحراف و لغو و باطل وتحريف دور است. «صُحُفاً مُطَهَّرَةً»
6- در قرآن، دستورات قوام بخش است. «2» «فِيها كُتُبٌ قَيِّمَةٌ»
7- قرآن هم خود كتابى معتدل و دور از اعوجاج است «3» و هم سبب اعتدال و
«1». اعلى، 19.
«2». كلمه «كُتب» مى‌تواند به معناى دستورات دينى باشد، نظير آيه «كتب عليكم الصيام» كه كتاب به معناى دستور است.
«3». اگر «قيمة» را به معناى ثابت و پايدار و به اصطلاح ادبى فعل لازم بدانيم.
جلد 10 - صفحه 556
قوام جامعه است. «1» «قَيِّمَةٌ»
8- با وجود هواى نفس، علم و دانش مشكل‌گشا نيست. اهل كتاب حق را به روشنى فهميدند ولى به خاطر هواهاى نفسانى، دست‌خوش تفرقه شدند. وَ ما تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ ...
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ الْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ «1»
لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا: نبودند آنان كه كافر شدند مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ: از اهل تورات و انجيل، يعنى يهود و نصارا كه ملحد شدند در صفات خدا وَ الْمُشْرِكِينَ: و از شرك آرندگان كه بت پرستان بودند مُنْفَكِّينَ: باز ايستادگان از كفر و شرك حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ: تا آنكه آمد ايشان را حجتى روشن يعنى حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم يا قرآن كه مبين حق است يا ساير معجزات او.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ الْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ «1» رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ يَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً «2» فِيها كُتُبٌ قَيِّمَةٌ «3» وَ ما تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ «4»
وَ ما أُمِرُوا إِلاَّ لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفاءَ وَ يُقِيمُوا الصَّلاةَ وَ يُؤْتُوا الزَّكاةَ وَ ذلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ «5» إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ الْمُشْرِكِينَ فِي نارِ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أُولئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ «6» إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ «7» جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ «8»
ترجمه
نبودند آنانكه كافر شدند از اهل كتاب و بت پرستان منفكّ از دين خودشان تا آنكه بيايد آنها را دليل روشنى
و آن پيغمبرى باشد از جانب خداوند كه تلاوت نمايد صحيفه‌هاى پاكيزه را
كه در آنها نوشته‌هائى است راست و درست
و متفرّق نشدند آنانكه داده شدند كتاب را مگر بعد از آنكه آمد آنها را دليل روشنى
و مأمور نشدند مگر آنكه پرستش نمايند خدا را با آنكه خالص كنندگان باشند براى او كيش خويش را و حق جويان باشند و برپا دارند نماز را و بدهند زكوة را و اين كيش ملت راست و درست است
همانا آنانكه كافر شدند از اهل كتاب و بت پرستان در آتش جهنّم ميباشند با آنكه مخلّدند در آن آن گروه آنان بدترين خلقند
همانا آنانكه گرويدند و بجا آوردند كارهاى شايسته را آن جماعت ايشان بهترين خلقند
پاداش آنان نزد پروردگارشان بهشت‌هاى اقامت دائمى است كه جارى ميشود در زمين آنها نهرها جاودانيانند در آن هميشه خشنود شد خدا از ايشان و خشنود شوند از او آن براى كسى است كه ترسيد از پروردگار خود.
تفسير
خداوند متعال در اين سوره شريفه بنابر نقل بعضى اشاره فرموده بقرار
جلد 5 صفحه 417
دادى كه بين اهل كتاب كه مسلّم از آن يهود و نصارى ميباشند و بت پرستان واقع شده بود قبل از ظهور اسلام كه هر يك از آن فرق بدين خودشان باقى باشند تا پيغمبرى كه يهود و نصارى ميگفتند در تورية و انجيل بشارت بآمدن آن داده شده با ذكر علامات بيايد و آن حجّت واضحى باشد بر بطلان دين آنها و لذا ميفرمايد نبودند كفّار اهل كتاب و بت پرستان منفكّ و متفرّق از يكديگر بلكه بودند متّفق و متّحد در بقاء بر دينشان تا بيايد آنها را دليل واضحى كه آن پيغمبرى است از جانب خدا كه تلاوت مينمايد مضامين كتب سماوى را كه پاك است از باطل و دروغ و دست ناپاك بآن نميرسد و در آن كتب مطالبى مكتوب شده كه راست و درست و عدل و قويم و مستقيم است و چون خداوند پيغمبر آخر الزمان را مبعوث برسالت فرمود اهل كتاب هم كه حجّت از طرف خداوند بر آنها تمام شده بود براى آنكه علائم و اوصافى را كه خداوند در كتب آنها براى آن پيغمبر ذكر فرموده بود در آن حضرت مشاهده نمودند در نبوّت او اختلاف نمودند و متفرّق شدند از يكديگر بعضى ايمان آوردند و قبول اسلام نمودند و بعضى بحال كفر باقى ماندند با آنكه امر نفرموده بود آن پيغمبر از جانب خداوند بآنها مگر آنكه پرستش نمايند خداى يگانه را در حاليكه خالص نموده باشند دين خودشان را براى او از شرك و بت پرستى و مايل شده باشند از اديان باطله بدين حقّ اسلام و برپا دارند نماز را و بدهند زكوة مالشان را و اين دين كه توحيد خداوند و اخلاص عبادت براى او است دين ملت راست و درست و شريعت حقّه الهيّه و كتب سماويّه است كه تمام انبيا براى ترويج آن آمده‌اند چون قيّمه صفت ملّت يا شريعت يا كتب است كه حذف شده همانا آنانكه كافر شدند از اهل كتاب و بت پرستان و كسانيكه مرتدّ شدند از حكم قرآن و كافر شدند و مخالفت نمودند با امير المؤمنين عليه السّلام چنانچه قمّى ره نقل نموده جايگاه آنها در آتش جهنّم است و هميشه در آن خواهند بود و آن گروه بدترين خلق خدايند و همانا آنانكه ايمان آوردند بخدا و پيغمبر و امام زمان و روز جزا و اعمال صالحه بجا آوردند آن گروه بهترين خلق خدايند و قمّى ره نقل نموده كه در شأن آل محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نازل شد و در امالى از جابر بن عبد اللّه نقل نموده كه
جلد 5 صفحه 418
ما نزد پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بوديم پس آمد على بن ابى طالب عليه السّلام و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود آمد نزد شما برادر من پس متوجه بكعبه شد و بدست اشاره نمود و فرمود قسم بخدائى كه جان من در دست قدرت او است همانا اين و شيعيان او كاميابانند در روز قيامت پس فرمود همانا او اول مؤمن از شما است بمن و وفا كننده‌ترين شما است بعهد خدا و نيكو- ترين قيام كنندگان شما است بامر خدا و عادل‌ترين شما است در رعيّت و برترين شما است براستى و درستى و بزرگترين شما است نزد خداوند در مزيّت پس نازل شد ان الّذين آمنوا و عملوا الصالحات اولئك هم خير البرّيه و بعد از اين هر وقت على عليه السّلام مى‌آمد اصحاب پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ميگفتند آمد خير البريّه و در چند روايت ديگر از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم اين آيه با امير المؤمنين عليه السّلام و شيعيان آن حضرت تطبيق شده و در محاسن از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه آنها شيعيان ما اهل بيتند و خداوند ميفرمايد جزاى ايشان نزد پروردگارشان بهشت‌هاى اقامت دائمى است كه جارى ميشود در آنها نهرها مخلّدند در آنها هميشه خشنود شد خدا از آنان بعقائد و اعمالشان و خشنود شدند ايشان از خدا بپاداش و نعيم جاودان اين خشنودى براى كسى است كه ترسيد از پروردگار خود در دنيا و آن موجب شد كه بوظايف بندگى قيام نمود و موجبات خشنودى خدا و خود را فراهم كرد و در روايت كافى از امام صادق عليه السّلام نيل باين مقام كه خشنودى بنده از خدا و خشنودى خدا از او است و وصول ببهشت در برزخ و قيامت با هر گونه اعزاز و كرامت بشيعيان وعده داده شده است در ثواب الاعمال و مجمع از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه هر كس سوره لم يكن را قرائت نمايد از شرك برى و داخل در دين محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ميشود و خداوند او را مؤمن مبعوث و حسابش را آسان خواهد فرمود.
جلد 5 صفحه 419
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
بِسم‌ِ اللّه‌ِ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيمِ
لَم يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن أَهل‌ِ الكِتاب‌ِ وَ المُشرِكِين‌َ مُنفَكِّين‌َ حَتّي تَأتِيَهُم‌ُ البَيِّنَةُ «1»
اما الكلام في فضلها- از إبن بابويه مسندا از حضرت باقر (ع) فرمود:
(من قرأ سورة لم يكن کان بريئا من الشرك و ادخل في دين محمّد (ص) و بعثه اللّه مؤمنا و حاسبه حسابا يسيرا»
و از حضرت رسالت روايت شده فرمود:
(من قرأ هذه السورة کان يوم القيامة مع خير البرية رفيقا و صاحبا)
و نيز از آن حضرت روايت كردند فرمود:
(لو يعلم النّاس ما في لم يكن لعطلوا الاهل و المال و تعلموها فقال رجل من خزاعة: ما فيها من الاجر يا رسول اللّه! فقال: لا يقرئها منافق ابدا و لا عبد في قلبه شك في اللّه عز و جل، و اللّه ان الملائكة المقربين منذ خلق السموات و الارض لا يفترون من
جلد 18 - صفحه 183
قراءتها و ما من عبد يقرئها بليل الا بعث اللّه ملائكة يحفظونه في دينه و دنياه و يدعون له بالمغفرة و الرحمة، و ان قرأها نهارا اعطي عليها من الثواب ما اضاء عليه النهار و أظلم عليه الليل. فقال رجل من قيس غيلان: زدنا يا رسول اللّه من هذا الحديث فداك أبي و امي. فقال (ص): تعلموا عم يتساءلون و تعلموا ق و القرآن المجيد و تعلموا و السماء ذات البروج و تعلموا و السماء و الطارق فانكم لو تعلمون ما فيهن لعطلتم ما انتم فيه و تعلموهن و تقربتم الي اللّه بهن و ان اللّه يغفر بهن کل ذنب الا الشرك باللّه، و اعلموا ان تبارك الذي بيده الملك تجادل عن صاحبها يوم القيامة و تستغفر له من الذنوب)
و غير اينها از اخبار داله بر اينكه نافع است قرائت اينکه سوره و كتابت آن براي دفع آلام و اسقام و حفظ مال از سرقت.
لَم يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن أَهل‌ِ الكِتاب‌ِ وَ المُشرِكِين‌َ مُنفَكِّين‌َ حَتّي تَأتِيَهُم‌ُ البَيِّنَةُ نميباشند كساني که كافر شدند از اهل كتاب يهود و نصاري و مشركين منفك تا آنكه بيايد آنها را بينه و دليل و حجت. خداوند حجت را بر تمام آنها تمام فرموده و راه عذر بر تمام آنها بسته شده بارسال رسول محترم با معجزات باهرات بالاخص قرآن مجيد که عاجز هستند از اينکه که يك سوره مثل آن بياورند و جهات معجزه بودن قرآن را در مجلد اول اينکه تفسير بيان كرده‌ايم بعلاوه خبرهايي که در كتب آنها ببشارت بآمدن اينکه پيغمبر داده شده که عين آنها را در مجلد اول كلم الطيب در باب نبوت خاصه نقل كرده‌ايم، و اينها دانسته و فهميده از روي عناد و عصبيت انكار كردند و خداوند تا حجت را بر خلق تمام نكند احدي را عذاب نميفرمايد: وَ ما كُنّا مُعَذِّبِين‌َ حَتّي نَبعَث‌َ رَسُولًا اسراء آيه 15.
(لَم يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا) عموم دارد احدي از كفار نيستند و ذكر كفار از باب مصداق است و الا احدي نيست و لو اسم كافر بر او نباشد مثل اهل ضلالت و فساق و فجار و معاند و مخالف و ناصب و شاك که تا حجت بر او تمام نشود خداوند عذاب كند.
(مِن أَهل‌ِ الكِتاب‌ِ) مراد اينكه به پيغمبري معتقد باشد و كتابي بدست داشته
جلد 18 - صفحه 184
باشد که نسبت بآن پيغمبر دهد مثل يهود که بموسي معتقد و كتابي بنام تورات در دست دارند بلكه كتبي بنام انبياء بني اسرائيل غير از اسفار تورات دارند که عهد قديمش نامند، و ما معتقديم بحضرت موسي و اينكه پيغمبر اولو العزم بوده و الواح تورات بر او نازل شده لكن اينکه اسفاري که بنام تورات فعلا دست يهود است تورات موسي نيست و سه مرتبه تواتر آنها قطع شده و يك مزخرفاتي با يك مسموعاتي بنام تورات بدست آنها داده شده که شرحش از كتب خود آنها که كتب وحي ميدانند ما در همان مجلد اول كلم الطيب در بحث نبوت بيان كرده‌ايم و نقلش در اينجا از وضع خارج است بآنجا مراجعه فرمائيد. و مثل نصاري که بعيسي معتقد و چهار انجيل در دست آنها است که اناجيل اربعه مينامند، و انجيل برنابا که صريحا نام مقدس پيغمبر در او است و بشارت بآمدن آن حضرت داده كنار گذاردند و كتبي بنام عهد جديد نسبت بحواريين عيسي داده‌اند و چه اندازه كفريات در اينکه اناجيل اربعه آنها است که ساحت قدس حضرت عيسي از آن بيزار است که اينکه هم شرحش در همان مجلد اول كلم الطيب در بحث نبوت عيسي مذكور است و مثل مجوس که ملحق باهل كتاب هستند در احكام.
وَ المُشرِكِين‌َ بتمام اقسام شرك ذاتا و صفة و افعالا و عبادة و نظرا که پنج قسم شرك است و در كلمه توحيد لا اله الا اللّه مندرج است بسه دلالت مطابقي و التزامي و اقتضايي و شرحش مكرر بيان شده.
مُنفَكِّين‌َ انفكاك جدايي و رهايي است مثل فك دين و فك رهن يعني خداوند اينها را رها نكرده و حياري نكرده و ترك نكرده.
حَتّي تَأتِيَهُم‌ُ البَيِّنَةُ در باب قضاوت ميفرمايند:
(البينة علي المدعي و اليمين علي من أنكر)
هر مدعي که اقامه دعوي كند قولش مسموع نيست تا مادامي که بينه اقامه كند که در مرافعه دو شاهد عادل بسا چهار شاهد در باب زنا، و بسا يك شاهد از رجال و دو شاهد از نساء که ميفرمايد: وَ استَشهِدُوا شَهِيدَين‌ِ مِن رِجالِكُم فَإِن لَم يَكُونا رَجُلَين‌ِ فَرَجُل‌ٌ وَ امرَأَتان‌ِ مِمَّن تَرضَون‌َ مِنَ الشُّهَداءِ بقره آيه 282، و مراد عدل امامي است، و نيز ميفرمايد در باب قذف: لَو لا جاؤُ عَلَيه‌ِ بِأَربَعَةِ شُهَداءَ نور آيه 13. و بينه الهي
جلد 18 - صفحه 185
براي دعوت بسعادت و رستگاري و نجات از هلاكت دنيوي و از عذاب اخروي است.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 1)- در آغاز سوره به وضع اهل کتاب (یهود و نصاری) و مشرکان عرب قبل از ظهور اسلام پرداخته، می‌گوید: «کافران از اهل کتاب و مشرکان (می‌گفتند:) دست از آیین خود بر نمی‌دارند تا دلیل روشنی برای آنها بیاید» (لم یکن الذین کفروا من اهل الکتاب و المشرکین منفکین حتی تأتیهم البینة).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج12، ص308
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم